KARTKI MTE Kartki MTE listopad-grudzień 2012 Nr 5 (105) Rok XIII Biuletyn Mazurskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Olsztynie

Napisali o nas

Ukazał się kolejny XV Rocznik "Kalendarza Olsztyna" pod redakcją Tomasza Śrutkowskiego, a w nim kilka stron zostało poświęconych historii naszego Kościoła Chrystusa Zbawiciela. Artykuł, w którym odnotowano jubileusz 135lecia kościoła ewangelickiego w Olsztynie, jaki obchodziliśmy w październiku br., jest bogato ilustrowany zdjęciami archiwaliów pochodzącymi ze zbiorów, m.in. archiwum parafii, Archiwum Państwowego w Olsztynie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, a także zamieszczono współczesne fotografie architektury kościoła i jego otoczenia.

Tak jak w roku ubiegłym, tak i w tym w "Kalendarzu Ewangelickim" na 2013 r. można znaleźć informację o działalności naszego Towarzystwa, która nosi tytuł "Zmiany i kontynuacja. Z działalności Mazurskiego Towarzystwa Ewangelickiego". Krótka informacja de facto odnosząca się do połowy 2011 r. i pierwszej połowy 2012 r. nie oddaje w pełni podejmowanych przez nas prac i starań, ale jest świadectwem działania pewno niewielkiej i może niszowej organizacji, jednak potrzebnej także dla nas samych.

Rozmaitości na koniec roku

Tylko jeden tydzień dzieli Niedzielę Wieczności, zwyczajowo zwanej na Mazurach Niedzielą Zmarłych, od Adwentu. Smutek towarzyszący wspomnieniom o bliskich, których nie ma już z nami, odchodzi by uczynić miejsce w naszych sercach nadziei i radości z narodzin Jezusa. Tej nadziei poświęcone są pieśni na Adwent i Boże Narodzenie, wśród których zwraca uwagę XVI wieczna pieśń (z tego wieku pochodzą tylko jej dwie pierwsze zwrotki) zamieszczona w "Śpiewniku ewangelickim". "Cudowna różdżka wzrosła", bo o niej właśnie mowa, bardzo znana i popularna nie tylko wyróżnia się tekstem, ale i muzyką. Sięgnął po nią (ku mojej radości) także Sting i zamieścił na swojej płycie "If on a Winter's Night." (wyd.2009 r., nr 6. Lo, How a Rose E'er Blooming).

Pieśń "Es ist ein Ros' entsprungen" została opublikowana w śpiewniku wydanym w Kolonii w 1599 r., ale bardziej znana jest w aranżacji czterogłosowej, którą opracował Michael Praetorius w dziesięć lat później. Kompozytor urodził się około 1572 r. (nie jest znana dokładna data urodzin, choć niektóre źródła podają rok 1571) w Creuzburgu, w rodzinie pastora Michaela Schulteisa. W latach 1585-1589 studiował teologię i filozofię na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Odrą. Tam też od około 1587 r. był organistą w kościele uniwersyteckim. Nie ukończywszy studiów opuścił Frankfurt w 1589 r. Około 1593/1594 r. został zatrudniony na dworze Henryka Juliusza księcia Brunszwiku początkowo jako organista, ale już w 1604 r. zyskał status nadwornego kapelmistrza. Od tego czasu Praetorius mieszkał w Wolfenbüttel, gdzie się w 1603 r. ożenił z Anną Lakemacher z Halberstad i gdzie urodzili się jego dwaj synowie: Michael i Ernst. Po śmierci księcia Henryka Juliusza w 1613 r. Praetorius pozostał w Wolfenbüttel jako kapelmistrz księcia Fryderyka Ulryka, ale zyskał także posadę kapelmistrza na dworze księcia elektora Jana Jerzego I Wettyna w Dreźnie. Ostatnie lata życia Praetoriusa wypełniły podróże, m.in. do Magdeburga, Naumburga, Halle, Drezna, Kopenhagi, gdzie był doradcą w sprawach muzyki. Zmarł 15 lutego 1621 r. w Wolfenbüttel. Z racji pełnionych obowiązków Praetorius komponował liczne utwory z okazji uroczystości, czy też jubileuszy swoich chlebodawców; jest też autorem kompozycji "Polyhymnia Jubilaea" napisanej na stulecie Reformacji, uroczystości obchodzonej w Dreźnie w 1617 r. W 1605 r. ukazała się jego praca "Musae Sioniae" ("Muzy Syjońskie"), zbiór kompozycji wokalno-instrumentalnych napisanych w oparciu w dużej mierze o ewangelickie pieśni kościelne. Kolejny zbiór pieśni kościelnych "Urania" wydano w 1613 r. Praetorius jest także autorem muzyki świeckiej, tanecznej, którą zawarł w zbiorze "Terpsichore" (1612 r.). Do 1621 r. Praetorius skomponował ponad 1700 utworów, które tworzą dzisiaj 20 tomów dzieł zebranych. Podczas swojego bardzo pracowitego życia Praetorius zajmował się muzyką w praktyce, ale i w teorii. Jego praca "Syntagma musicum", której trzy tomy ukazały się kolejno w latach 1615-1619, poświęcona została historii muzyki religijnej i świeckiej, opisowi instrumentów oraz problemom notacji i terminologii i stanowi do dzisiaj ważne źródło do badań prowadzonych w tym zakresie. Pamiętajmy o Praetoriusie w nadchodzące Święta.

A na Mazurach było kiedyś tak:

"Jutrznia odbywać się może w szkole, kościele, a nawet w domu.

Według zwyczaju mazurskiego rozpocząć powinna się o godzinie drugiej w nocy z wigilii Bożego Narodzenia na pierwsze święto, to jest dnia 25 grudnia bardzo rano, można ją urządzić w wigilię o godzinie siódmej wieczorem.

Dzwony kościelne budzą ludzi o godzinie pierwszej w nocy na Jutrznię.

Wszyscy biorący udział w Jutrzni powinni być ubrani w długie i białe koszule z długimi rękawami; koszule przybrane są różnobarwnymi szarfami (szerpami), wstążkami i gwiazdkami.

Aniołowie i żaczki mają poza tym w prawej ręce paląca się świecę w specjalnym lichtarzyku (kierca). Główny anioł powinien mieć skrzydła. Pasterze mają długie laski, pielgrzym laskę podróżną. Królowie mają na głowach korony ze złotego papieru. Uczeni w piśmie trzymają księgi w rękach. Oracje sierot powinny wygłosić rzeczywiste sieroty, ażby nastrój był szczery i wzruszający."

Takie wskazówki do urządzenia Jutrzni pozostawił nam Karol Małłek ("Jutrznia Mazurska na Gody i inne widowiska" Olsztyn 1980 r.). Natomiast echa pieśni "Cudowna różdżka wzrosła" znajdujemy i tutaj w siedemnastej oracji:

"Ach, on Ksiat Rózany,
mój Jezus Kochany.
Z Betlejem wysedł,
az tu do nas przysedł,
W swojej niezinności,
tu na te niskości."

(BW)

KARTKI MTE, 2012 Nr 5 (105) Rok XIII
Biuletyn Mazurskiego Towarzystwa Ewangelickiego.
Adres: 10 - 026 Olsztyn, ul. Stare Miasto 1,
tel. + 48 89 527-22-45
Konto: PKO BP II/0 Olsztyn 93 1020 3541 0000 5002 0091 1180
http://www.luteranie.pl/diec.mazurska/pl/mte.html